Verpleegkundigen en verzorgenden slikken (te) veel, omdat anders de patiënt of de cliënt de dupe wordt. De werkdruk is hoog; er is vaak geen tijd voor echte aandacht of de zorg die je zou willen bieden. Het protocol, het management, de geldstromen, bepalen dat je snel verder moet. Dat stelden verpleegkundigen vast in Opkikker 12.

Maar er lijkt een kentering. Steeds meer zorgprofessionals zijn het zat 'om te slikken'.

Het 'Regionaal Zorgnetwerk Zwolle e.o.' stelt op hun website www.zogaathetnietlanger.nl dat er wordt gerekend in geld: 'je mag zoveel productie draaien'. Is dat geld op, dan is er geen plaats in de instelling. Patiënten worden hiervan de dupe.

De vakbonden in de sectoren Zorg en Welzijn- ABVAKABO FNV, CNV Publieke Zaak en FHZ/AC - gaan op donderdag 11 november een landelijke actiedag organiseren tegen de afbraak van de Vut/prepensioen, de WW en de WAO. Dit raakt medewerkers in de sectoren zorg en welzijn: hun werk betekent een zware fysieke en psychische belasting, doorwerken tot 65 jaar is geen optie. Door de CAO's in de sectoren zorg en welzijn niet te verbeteren, wordt de kwaliteit van de dienstverlening geschaad en zal de arbeidsmarktpositie van de sectoren zorg en welzijn sterk verslechteren, zo vrezen de bonden.

Marian Kaljouw, de voorzitter van V & VN, beroepsvereniging van 400.000 verpleegkundigen en verzorgenden, is het ook zat. In de Volkskrant van 15 mei stelt zij: 'Te veel verpleeghuizen kunnen geen verantwoorde zorg meer bieden doordat ze bezuinigen op hun personeel. Familie die zich daarover beklaagt, wordt afgescheept door het management. Managers weten niet wat zich afspeelt op de werkvloer en zijn vooral bezig met bureaucratische verplichtingen. Wij schamen ons heel diep dat we niet de zorg kunnen bieden die we willen. Maar we staan met de rug tegen de muur en dat zijn we zat.'

De regie in de verpleeghuizen moet terug naar het personeel, aldus Kaljouw. 'Managers zijn druk met procedures. Dan staat er wéér een boekwerk in de kast; maar leiding op de werkvloer ontbreekt.'

Boude beweringen, die soms maar al te waar zijn, zo blijkt ook uit de praktijk van Kikker Groep. Met hart voor hun patiënten bieden zorgverleners zoveel mogelijk kwaliteit van zorg, in sommige gevallen niet dankzij maar ondanks de organisatie, het personeelstekort en de partij papierwerk.

Managers zouden het zelf ook wel anders willen, maar lijden ook onder een immense werkdruk van vereiste nieuwe procedures, metingen, verantwoording en controle. Geen tijd, drukdrukdruk. Niemand vaart er wel bij.

De regie bij het personeel

Zorg is een relatie tussen de zorgverlener en patiënt/cliënt. De toegevoegde waarde ontstaat in de directe interactie tussen deze twee mensen. Zorgverleners werken redelijk zelfstandig met hun patiënt, hebben hun eigen verantwoordelijkheid en zijn daarom professioneel opgeleid.

Bij onze analyses van werkcultuur in de zorg, ontdekken we vaak 'goud op de werkvloer'. Dat zijn zorgverleners met hart voor hun patiënt of cliënt die de rol van hun te drukke manager overnemen en naast hun cliënten waar nodig ook hun collega's coachen, geruststellen, bemiddelen, taken en dienstroosters coördineren en die daarbij (soms) over hun eigen grenzen heengaan. Wij zijn vaak onder de indruk van de energie, de gedrevenheid en het hart van deze zorgverleners. Dat je zover gaat – ondanks het gesteggel over het vakantierooster, sommige roddelende en klagende collega's, je leidinggevende die nooit tijd heeft, de werksfeer en je frustratie omdat je ideeën ter verbetering niet worden gehoord....Complimenten!

Gebruik het 'goud'!

De regie aan het personeel geven is een serieuze optie. In de zorg werken goed opgeleide, verantwoordelijke, hardwerkende mensen met hart voor de patiënt. Hen formeel de regie geven betekent hen erkennen, hun bijdrage waarderen en serieus nemen en hun energie benutten. Want hier vinden wij vaak een indrukwekkende energie, kennis, ervaring en motivatie: het 'goud'.

De regie lager leggen in de organisatie, heft natuurlijk niet alle werkdruk en geldtekort op, maar benut en mobiliseert wél alle energie die nu uitmondt in klagen, roddelen, ziekteverzuim, frustratie.

Een voorbeeld om dat te doen zijn zelfsturende teams met een natuurlijke leider, die zelf roosteren, zelf hun taken verdelen en prioriteiten stellen en samen verantwoordelijk zijn.

Dat vergt soms aanvullende scholing (vaardigheden op bepaalde gebieden) maar ook een cultuuromslag. De organisatie wordt dienstbaar aan de zorgrelatie tussen zorgverleners en cliënten/patiënten. De manager schept de voorwaarden; hij of zij is dienend, niet zozeer 'leidend'.

De 'werkvloer' bovenaan plaatsen heeft als resultaat dat medewerkers behouden blijven, goede zorg verlenen, zelf tevreden zijn, en als team problemen oplossen en prioriteiten stellen. De leidinggevende blijft belangrijk voor het overzicht, de richting en ondersteuning.

Iedere leidinggevende kan nog deze zomer het goud van zorgorganisaties laten schitteren, ook zonder formeel zelfsturende teams in te voeren of andere ingrepen in de organisatiestructuur en het functiehuis. Hoe? Zet de zorgverleners bovenaan en ga naar ze toe deze zomer. Lees de tip van deze maand.

Een gedachtenexperiment:

De cultuuromslag is te zien als je de organisatiestructuur als piramide omdraait: 'de werkvloer' wordt dan de toplaag waar de zorg wordt verleend.

De managers, directeur, raad van bestuur daaronder zijn dienend, zij ondersteunen letterlijk het zorgproces.

Dat is evenwichtskunst, want de toplaag is breder en zwaarder dan de leidinggevende niveaus. Die zullen zich dus steeds flexibel moeten verplaatsen om het evenwicht te behouden en om richting te geven; als zij zich zorgvuldig gezamenlijk verplaatsen, beweegt de zorg mee zonder dat er iemand afvalt.

Een idee, denk er eens over na deze zomer!