Waarom zijn die goede voornemens zo lastig waar te maken? Omdat dit onder andere afhangt van denkstijlen of metaprogramma's die 'de gemiddelde mens' minder ontwikkeld heeft: mismatchen (kijken wat er niet klopt, ontbreekt, misgaat) en specifiek denken (letten op details, hoe gaat het precies).

Metaprogramma's zijn kenmerkende denkstijlen in een bepaalde context, bijvoorbeeld op het werk. Metaprogramma's bepalen je criteria en 'filters' om naar de wereld te kijken. Ze beïnvloeden daarmee hoe ervaringen worden verwerkt, gesorteerd en benadrukt. Ook gedrag wordt erdoor bepaald.

Voor het stellen en bereiken van doelen is het nodig om te schakelen tussen een groot aantal verschillende metaprogramma's. Het 'klopt' dus dat het niet meevalt om een goed voornemen vol te houden of een doel te bereiken. Want schakelen tussen denkstijlen vergt veel inzicht en oefenen.
Uit het gemiddelde metaprofiel blijken vooral twee algemeen voorkomende valkuilen.

Kritisch

Het merendeel van de mensen heeft een grote voorkeur voor matchen of de denkstijl 'voldoet wel'. Hierbij let je op wat er allemaal wel goed zal gaan, de positieve punten.

Terwijl juist mismatchen (wanneer voldoet het niet, hoe lukt het niet?) nadrukkelijk nodig is om een doel daadwerkelijk te bereiken. Bij 'mismatching' let je op hoe er niet aan criteria wordt voldaan. De mismatcher richt zijn aandacht op wat er verkeerd is, wat er niet klopt, wat er niet deugt en wat er ontbreekt. Dat voorkomt dat je achteraf ontdekt dat het toch anders had gemoeten. Die kritische houding blijkt essentieel om doelen (bij) te stellen en een realistisch plan van aanpak te maken.

Precisie

Dat geldt ook voor de metaprogramma's globaal en specifiek. Het merendeel van de mensen denkt bij voorkeur globaal: je ziet de grote lijnen, gebruikt hoge abstracties en generalisaties. 'Ik doe het ongeveer zo'.

Terwijl specifiek denken nadrukkelijk bepaalt of iemand een doel bereikt of niet. De specifieke denker is gericht op details. Hij bouwt een beeld op door vele details samen te voegen. Hij is zich alleen bewust van de vorige en de volgende stap. 'Hoe zit het precies?'

Mismatchen en specifiek denken versterken elkaar. De dingen waardoor je een doel niet haalt, zijn ook vaak details, maar wel essentiële.
Als het doel eenmaal gesteld is, zijn deze denkstijlen onmisbaar bij het vaststellen en volhouden van de aanpak. Welke problemen kan ik verwachten? Wat doe ik precies als dit of dat zich voordoet?

De techniek

1. Maak vooral goede voornemens of stel doelen: zij zijn de motor tot verbetering, motivatie en ontwikkeling.
2. Vraag je bij ieder doel af:
3. Op welke manier past dit doel NIET bij mijn huidige werkwijze, leefstijl, omstandigheden?
4. Hoe voldoet het niet aan waarden en criteria die ik belangrijk vind?
5. Wat kan er misgaan als ik dit doel uitvoer of bereikt heb?
6. Wat kom ik tekort om het doel te bereiken (steun, tijd, geld, vaardigheden, ruimte)?
7. Hoe PRECIES ga ik dit bereiken of het nieuwe gedrag volhouden?
8. Wat denk, zeg en doe ik in de gewenste situatie?
9. Wat zie, hoor, voel ik?
10. Welke stappen volg ik precies?
11. Wat doe ik als dit of dat scenario zich voordoet?
12. Hoe precies weet ik dat het doel bereikt is?
13. Kijk regelmatig naar deze vragen, onderweg naar het doel. Hoe precies lukt het nu wel of niet? Op welke details moet ik letten? Wat precies kan ik bijsturen? Waar moet ik nu voor oppassen?
14. Schakel daarnaast ook naar de tegenovergestelde metaprogramma's (als je dat al niet bij voorkeur doet – zoals de meesten). Houd dus nadrukkelijk oog voor wat je al hebt bereikt, wat er wel goed gaat en de grote lijn: ben je nog op de goede weg? Wat was het hogere doel ook alweer?